Αρχαία Πέλλα - Οι χώροι και τα μνημεία
Η αρχαία πόλη, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, με το πολεοδομικό σύστημα του τελευταίου τετάρτου του 4ου αι. π.Χ. και τις ελληνιστικές τροποποιήσεις και ανοικοδομήσεις, απλώνεται σε έκταση περίπου 4.000 στρεμμάτων. Τα παλιότερα οικιστικά λείψανα της πρώτης οικοδομικής φάσης της μακεδονικής πρωτεύουσας ήρθαν στο φως στην περιοχή των συγκροτημάτων του ιερού του θεραπευτή θεού Δάρρωνος. Η μεγάλη επέκταση και ανοικοδόμησή της, ευνοημένες από το ομαλό εδαφικό ανάγλυφο, πραγματοποιήθηκαν την εποχή της βασιλείας του Κασσάνδρου (316-298 π.Χ.) με την κατάργηση του βόρειου τείχους της κλασικής πόλης και του νεκροταφείου της στην περιοχής της Αγοράς. Το ρυμοτομικό σχέδιο της πόλης καταρτίζουν ορθογώνια ισοπλατή (47 μ.) οικοδομικά τετράγωνα, με μήκος που ποικίλλει (110, 125, 133, 152 μ.), χωρισμένα ομοιόμορφα από δρόμους κάθετους (Β-Ν) και οριζόντιους (Α-Δ), πλάτους 6 και 9 μ. αντίστοιχα.
Στο κέντρο της πόλης βρίσκεται η ελληνιστική Αγορά της πόλης, η οποία έχει συνολικές διαστάσεις 260 x 238 μέτρα και είναι πλήρως ενταγμένη στο πολεοδομικό σχέδιο της πόλης, καταλαμβάνοντας έκταση 10 οικοδομικών τετραγώνων. Η Αγορά πρέπει να κτίστηκε κατά τα χρόνια της βασιλείας του Κασσάνδρου (τέλη 4ου αιώνα π. Χ.) πάνω στη θέση του κλασικού νεκροταφείου της πόλης και αποτέλεσε το εμπορικό, διοικητικό και κοινωνικό κέντρο της ελληνιστικής Πέλλας μέχρι την καταστροφή της, 200 χρόνια αργότερα, πιθανότατα από σεισμό.
Από τα πολυάριθμα ιερά της ελληνιστικής Πέλλας που είναι γνωστά από τις πηγές και τα τυχαία ευρήματα, τρία έχουν ανασκαφεί. Το οικοδομικό συγκρότημα της περιοχής του ιερού του Δάρρωνος, τοπικού θεραπευτή θεού, βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα της πόλης. Το ιερό της Μητέρας των Θεών και της Αφροδίτης, όπου οι δυο θεότητες λατρεύονταν ως προστάτριες της πόλης, βρίσκεται αμέσως βόρεια της Αγοράς. Η λατρεία των δυο θεοτήτων ταυτίσθηκε από τα αναθήματα του ιερού, που βρέθηκαν μέσα και γύρω από το ναό του νότιου υπαίθριου χώρου, αλλά και σε αποθηκευτικούς και εργαστηριακούς χώρους, όπου αυτά κατασκευάζονταν και αποθηκεύονταν. Ένα τρίτο ιερό, το Θεσμοφόριο της πόλης, αποκαλύφθηκε στα βορειοανατολικά όριά της, μέσα στον σύγχρονο οικισμό της Πέλλας. Στο αγροτικό αυτό ιερό, έναν απλό κυκλικό περίβολο με βωμό στο κέντρο και λαξεύματα στο φυσικό βράχο (τα λεγόμενα «μέγαρα» της Δήμητρας, όπου ρίχνονταν τα χοιρίδια που θυσιάζονταν προς τιμήν της θεάς), γιόρταζαν οι κάτοικοι της Πέλλας –όπως και του υπόλοιπου ελληνικού χώρου- κατά το φθινόπωρο τη γιορτή των Θεσμοφορίων, που απέβλεπε στην καλή συγκομιδή.
Σε μικρή απόσταση από το ανατολικό και από το δυτικό τείχος της ελληνιστικής Πέλλας ξεκινούν τα νεκροταφεία της πόλης, τα οποία καταλαμβάνουν μεγάλη έκταση, φτάνοντας στα δυτικά ως τη Νέα Πέλλα και στα ανατολικά ως το όριο της αγροτικής περιοχής της Πέλλας προς τη Χαλκηδόνα. Περισσότερο πυκνά είναι τα νεκροταφεία που έχουν ανασκαφεί κοντά στα τείχη, ενώ σε μεγαλύτερη απόσταση εντοπίζονται κυρίως μακεδονικού τύπου και κιβωτιόσχημοι τάφοι μεγάλου μεγέθους. Η νεκρόπολη καλύπτει το χρονικό διάστημα από τον 4ο αιώνα π. Χ. ως το τέλος των ρωμαϊκών χρόνων και περιλαμβάνει όλα τα είδη των ταφικών κτισμάτων και κατασκευών που εντοπίζονται κατά την περίοδο αυτή σε νεκροταφεία του υπόλοιπου ελληνικού χώρου.
Αρχαιολογικός Χώρος Πέλλας, Αεροφωτογραφία. Περιλαμβάνει τμήμα του οικιστικού τομέα της πόλης, και ειδικότερα, εργαστήρια κεραμικής παραγωγής, δημόσια λουτρά, τις οικίες του Διονύσου, της Ελένης, των κονιαμάτων, του Ποσειδώνος, την αγορά, τα ιερά της Μητέρας των θεών και Αφροδίτης, του Δάρρωνα, καθώς και τμήμα του μνημειακού δρόμου που συνέδεε την πόλη με το Ανάκτορο, Αποτελεί μόνο ένα τμήμα της αρχαίας πόλης, η οποία συνολικά καλύπτει έκταση περίπου 4.000 στρεμμάτων.
Αρχαιολογικός Χώρος Πέλλας, βόρεια στοά αρχαίας Αγοράς. Η αγορά, όπου επικεντρωνόταν η μεγάλη παραγωγική δραστηριότητα της Πέλλας στην ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή, αποτελείται από κτηριακό συγκρότημα με κεντρική περίστυλη αυλή στο κέντρο της πόλης, που είχε έκταση 70.000 τ.μ. Περιλαμβάνει καταστήματα πώλησης ή εργαστήρια κατασκευής διαφόρων προϊόντων και χώρους με διοικητικό χαρακτήρα. Στη ΝΔ της γωνία υπήρχε το αρχείο της πόλης, όπου βρέθηκαν πήλινα σφραγίσματα παπύρων.
Ενσφράγιστος κέραμος στέγης Πέλλης. Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας.
Πολυθάλαμος Λαξευτός Τάφος, Ανατολικό Νεκροταφείο Πέλλας. Χρονολογείται από τα τέλη 4ου αι. π. Χ. έως το β’ μισό του 2ου αι. π. Χ. Περιλαμβάνει οκτώ θαλάμους, λαξευμένους στον φυσικό βράχο. Η πρόσβαση στο τάφο γίνεται από μακρύ κατηφορικό δρόμο, μήκους 8,75 μ., με βαθμίδες και, καμαροσκέπαστο το κατώτερο τμήμα του. Τα τοιχώματα του βόρειου θαλάμου διακοσμούνται με ζώνες χρωματιστών κονιαμάτων.
Θεσμοφόριο Πέλλας. Είναι αφιερωμένο στη θεά Δήμητρα Θεσμοφόρο και την Περσεφόνη και βρίσκεται στο βορειoνατολικό άκρο της πόλης. Αποτελείται από κυκλικό περίβολο με βωμό στο κέντρο και λαξεύματα (μέγαρο) στο δάπεδο.
Θεσμοφόριο Πέλλας. Είναι αφιερωμένο στη θεά Δήμητρα Θεσμοφόρο και Περσεφόνη και βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο της πόλης. Αποτελείται από κυκλικό περίβολο με βωμό στο κέντρο και λαξεύματα (μέγαρο) στο δάπεδο.
Μαυσωλείο Γαζή Εβρενός. Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης των Γιαννιτσών, κοντά στην αγορά της Οθωμανικής περιόδου, σε έναν άξονα που περιλαμβάνει και άλλα σημαντικά δημόσια κτίρια Το κτίριο ανεγέρθηκε πάνω στον τάφο του Γαζή Εβρενός (έτος θανάτου 1417) και αποτέλεσε τόπο προσκυνήματος. Με την προσθήκη και άλλων χώρων, το κτήριο, εκτός από μαυσωλείο, λειτούργησε και ως τέμενος.
Εσωτερικό του Μαυσωλείου Γαζή Εβρενός, Γιαννιτσά.
Ναός Κοίμησης της Θεοτόκου (Παλαιά Μητρόπολη) Έδεσσα.
Στη συνοικία Βαρόσι της Έδεσσας σώζεται ο παλαιός μητροπολιτικός ναός της πόλης, αφιερωμένος αρχικά στη Σοφία του Θεού. Στις μέρες μας διατηρείται στον αρχιτεκτονικό τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με υπερυψωμένο το μεσαίο κλίτος και νάρθηκα στα δυτικά. Αλλεπάλληλες, όμως, φάσεις επισκευών έχουν αλλοιώσει την αρχική μορφή του μνημείου, που με βάση τον τοιχογραφικό του διάκοσμο χρονολογείται το αργότερο στα τέλη του 14ου αιώνα.
Αρχαιολογικός Χώρος Λόγγου Έδεσσας. Η αρχαία Έδεσσα απλωνόταν σε δύο επίπεδα: Η Ακρόπολη της πόλης βρισκόταν στην άκρη του βράχου της σύγχρονης Έδεσσας, ενώ η κάτω πόλη στους πρόποδες του βράχου στην πεδιάδα, που λόγω της βλάστησης φέρει την ονομασία Λόγγος. Ο επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει τμήμα της οχύρωσης, του κεντρικού δρόμου με στοές και κτήρια (καταστήματα, στρατιωτικές εγκαταστάσεις, κατοικίες) και ένα παλαιοχριστιανικό συγκρότημα.
Ψηφιδωτό δάπεδο από συμποσιακό χώρο της λεγόμενης «Οικίας του Διονύσου» με απεικόνιση του Διονύσου σε πάνθηρα. Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας. Τέλος του 4ου αι. π.Χ.
Αεροφωτογραφία του αρχαιολογικού χώρου της Πέλλας. Λήψη από Β.
Ψηφιδωτό δάπεδο από συμποσιακό χώρο της λεγόμενης «Οικία του Διονύσου» με απεικόνιση σκηνής κυνηγιού. Λεπτομέρεια κεφαλιού του λιονταριού. Τέλη 4ου αιώνα π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας.
Ψηφιδωτό δάπεδο από συμποσιακό χώρο της λεγόμενης «Οικία του Διονύσου» με απεικόνιση σκηνής κυνηγιού. Τέλη 4ου αιώνα π.Χ. Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας.
Αεροφωτογραφία της λεγόμενης «Οικίας του Διονύσου», Αρχαιολογικός Χώρος Πέλλας. Τέλη 4ου αιώνα π.Χ. Λήψη από ΝΑ.
Αεροφωτογραφία του αρχαιολογικού χώρου της Πέλλας. Λήψη από Ν.
Θεσμοφόριο Πέλλας. Είναι αφιερωμένο στη θεά Δήμητρα Θεσμοφόρο και την Περσεφόνη, και βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο της πόλης. Αποτελείται από κυκλικό περίβολο με βωμό στο κέντρο και λαξεύματα (μέγαρο) στο δάπεδο.
Χάρτης με τα επισκέψιμα μνημεία Πέλλας.
Αεροφωτογραφία της αρχαίας αγοράς της Πέλλας.
Τοιχογραφίες στο εσωτερικό του Τάφου των Φιλοσόφων. Ανατολικό νεκροταφείο Πέλλας. Αρχές 3ου αι. π.Χ. Η κεντρική μορφή απεικονίζει τον νεκρό, ο οποίος έχει ταυτιστεί με αστρονόμο, όπως βεβαιώνει η ουράνια σφαίρα μπροστά του. Μορφές φιλοσόφων στον βόρειο και στον νότιο τοίχο του τάφου. Ο τάφος των Φιλοσόφων βρίσκεται στο ΒΑ τμήμα του σύγχρονου οικισμού της Πέλλας. Με συνολικό μήκος Α-Δ 5,5μ. και πλάτος 3,5 μ., έχει εσωτερικό ύψος 3 μ. και καλυπτόταν από οριζόντια οροφή, σχηματισμένη από 8 επιμήκεις καλυπτήριες πλάκες. Το μεγαλύτερο μέρος του τάφου είχε χτιστεί μετά από τη λάξευση του φυσικού βράχου της περιοχής, ο οποίος σχηματίζει και το δάπεδο του θαλάμου, επιχρισμένος με υπόλευκο κονίαμα. Μοναδικό για αρχαίο ταφικό μνημείο είναι το θέμα της σύνθεσης με απεικόνιση έξι φιλοσόφων. Η ζωγραφική αυτή διακόσμηση, που σχετίζεται με τις παραστάσεις συγκεντρώσεων πνευματικών ανθρώπων σε μεταγενέστερα έργα, εμπνευσμένα από πρωτότυπο του 4ου αι. π.Χ., εναρμονίζεται με το υψηλό πολιτιστικό επίπεδο της μακεδονικής πρωτεύουσας. Το ενδιαφέρον των Μακεδόνων για τις επιστήμες όπως η αστρονομία ήταν διαδεδομένο στα πρώιμα ελληνιστικά χρόνια και είναι γνωστό ότι ο Άρατος ο Σολεύς έγραψε το σημαντικό κοσμολογικό έργο του «Φαινόμενα» στην αυλή του Αντίγονου Γονατά, στην Πέλλα των μέσων του 3ου αιώνα π.Χ.
Φορείς Υλοποίησης
Ανάκτορο Πέλλας © 2021 – All Rights Reserved
Web Design & Development by Not The Same