ΠΕΛΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ - TO ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΤΗΣ ΠΕΛΛΑΣ

Η Παλαίστρα ή Κτίριο V βρίσκεται στο ΒΑ τμήμα του ανακτόρου της αρχαίας Πέλλας. Έχει μήκος 75 μ., πλάτος 65 και συνολικό εμβαδόν 4875 τ.μ. Διαθέτει μεγάλη αυλή που περιβαλλόταν από περιστύλιο, το οποίο ίσως ήταν ξύλινο. Από το περιστύλιο διατηρείται μεγάλο τμήμα της θεμελίωσης του στυλοβάτη της βόρειας και της ανατολικής πλευράς. Στα άκρα της νότιας στοάς εντοπίστηκαν φρεάτια διαμέτρου περίπου 1 μέτρου ανοιγμένα στον φυσικό βράχο και με κτιστό άνω τμήμα. Στο βόρειο τμήμα της αυλής διατηρούνται δύο βάθρα αναθηματικών μνημείων. ΝΔ της Παλαίστρας διατηρείται αποσπασματικά κάτω από πρόχειρο στέγαστρο τμήμα κλίμακας (έξι κατώτερες βαθμίδες και το πλατύσκαλο), που συνέδεε την Παλαίστρα με υπόγειο χώρο που από τον ανασκαφέα ερμηνεύτηκε ως υπόγειος ξυστός. Η περαιτέρω έρευνά του, ωστόσο δεν απέδωσε ασφαλή στοιχεία ταύτισης των αρχιτεκτονικών λειψάνων με αρχαίο ξυστό αλλά μάλλον με υπόγεια σήραγγα που φαίνεται ότι οδηγούσε προς τα νότια, προς το Κτίριο ΙΙ.
Η ανατολική στοά έχει εσωτερικό πλάτος 5,10 μ.. Πίσω από τη βόρεια στοά υπάρχει επιμήκης χώρος πλάτους 6,10 μ. που καταλαμβάνει σχεδόν όλο το πλάτος του κτιρίου. Στο μέσον αυτού του χώρου υπάρχει άνοιγμα, ενώ στο ανατολικό τμήμα υπήρχε ένα μεγάλο δωμάτιο. Πίσω από τον επιμήκη αυτόν χώρο αποκαλύφθηκε σειρά δωματίων με πρόσβαση από αυτόν.

Το μεγαλύτερο μέρος της βόρειας πτέρυγάς της παλαίστρας με τους βόρειους χώρους διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση εξαιτίας της προστασίας του από το πρόχειρο στέγαστρο που είχε τοποθετηθεί μετά από το πέρας της ανασκαφικής έρευνας. Διατηρείται η θεμελίωση των τοίχων και ο τοιχοβάτης, που είναι κατά τόπους επιχρισμένος με κονίαμα, καθώς και το δάπεδο των χώρων από πατημένο χώμα (σε δύο χώρους το δάπεδο είναι διαφορετικό). Τα δωμάτια της βόρειας στοάς διαμορφώθηκαν κλιμακωτά στον βράχο. Στη βορειοανατολική γωνία της Παλαίστρας διατηρείται μεγάλη δεξαμενή κολυμβητική, η «Κολυμβήθρα» (7,5 μ. μήκος, 5 μ. πλάτος και εμβαδόν 37,5 μ.), που συνδέεται με αυτήν και με το κτίριο IV (βασιλικά διαμερίσματα). Για την κατασκευή της λαξεύτηκε σε βάθος ο φυσικός βράχος και θεμελιώθηκε ο χώρος γύρω από αυτήν. Κάτω από την Κολυμβήθρα και μέσα από τη θεμελίωση περνά μεγάλος αγωγός αποχέτευσης με διεύθυνση Α – Δ. Στη ΒΔ γωνία της δεξαμενής υπάρχει κλίμακα με αναβαθμούς. Στη δυτική πλευρά της, κοντά στους αναβαθμούς εντοπίστηκε ωοειδής οπή για την απομάκρυνση του νερού στον κρυπτό αγωγό. Το αρχικό βάθος της δεξαμενής έφτανε στα 1, 65 μ. Νότια της δεξαμενής βρέθηκε ορθογώνιο δωμάτιο που επικοινωνεί με τον μακρόστενο χώρο της βόρειας στοάς της Παλαίστρας. Επικοινωνούσε επίσης με το κτίριο IV, τα βασιλικά διαμερίσματα. Βόρεια της Παλαίστρας εντοπίστηκαν δύο οχετοί που έφερναν τα όμβρια στον οχετό της δεξαμενής.

Το πρώτο από τα ανατολικά δωμάτιο -το οποίο έχει χαρακτηριστεί από τον ανασκαφέα «Κονιστήριον» δηλαδή ως χώρος προετοιμασίας για το άθλημα της πάλης- είναι ένα μεγάλο δωμάτιο 60 τ.μ. το οποίο σώζει το μονολιθικό κατώφλι του στα νότια. Το κατώφλι έχει μήκος 1,75μ. και πλάτος 0,75μ. και διατηρεί δοκοθήκες και οπές για τους μεντεσέδες της δίφυλλης θύρας που θα άνοιγε προς το εσωτερικό του δωματίου. Εκατέρωθεν του ανοίγματος της θύρας εντοπίστηκαν δύο μεταγενέστεροι αργολιθοδομικοί τοίχοι Β-Ν που διαιρούν το «Κονιστήριον» σε τρεις μικρότερους χώρους με στενότερο τον κεντρικό (πλάτους 2,15μ.).

Ως «Κωρυκείον», κατά τον ανασκαφέα,δηλαδή χώρος για την προετοιμασία των πυγμάχων, έχει χαρακτηριστεί το δωμάτιο ακριβώς δυτικά του «Κονιστηρίου». Έχει πλάτος περίπου 7 μ. και εμβαδόν 42 τ.μ. Ο τοίχος (V_ΤΧ2) που ορίζει το δωμάτιο από τα νότια είναι κατεστραμμένος στο δυτικό του τμήμα, όπου ενδεχομένως υπήρχε θυραίο άνοιγμα, ενώ στο ανατολικό, όπου η συμβολή με εγκάρσιο τοίχο (V_ΤΧ VΙΙΙ) υπάρχουν εμφανή σημάδια επιδιόρθωσης ή σφραγίσματος ενός παλαιότερου ανοίγματος.

Το δωμάτιο που έχει χαρακτηριστεί ως «Εφηβείον» είναι το κεντρικό δωμάτιο, περίπου στο μέσον του μήκους της Δεύτερης Στοάς. Από τους τοίχους που το περιέκλειαν, διατηρείται μόνον μικρό τμήμα τοίχου στην ΝΑ γωνία, όπου έχει εντοπιστεί μεγάλος κυβόλιθος καθώς και μικρό τμήμα στη ΝΔ γωνία μήκους 1,20μ. το οποίο επίσης αποτελείται από τρεις μεγάλους κυβόλιθους. Είναι πιθανόν το «Εφηβείον» να μην έκλεινε στα νότια από τοίχο, αλλά ο νότιος τοίχος να είχε εδώ ρόλο στυλοβάτη με μικρή προβολή προς νότον, και πεσσοστοιχία.

Δυτικά του «Εφηβείου» υπάρχει η Αίθουσα του Ψηφιδωτού με βοτσαλόστρωτο δάπεδο που διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση και σε πλάτος 4μ. Τα βότσαλα είναι τοποθετημένα σε ισχυρό κονίαμα το οποίο σημειακά παρουσιάζει αρχαίες επιδιορθώσεις. Στο μέσον του δωματίου με φορά Α-Δ υπάρχει τοίχος επιχρισμένος με κονίαμα και στα δύο μέτωπα, ο οποίος χωρίζει το δωμάτιο σε δύο σχεδόν ίσους χώρους. Προς νότον εντοπίστηκε όρυγμα στον φυσικό βράχο με κατεύθυνση Β-Ν που περιέχει πηλοσωλήνα αποχέτευσης που ξεκινά από το δάπεδο, όπου υπάρχει οπή απορροής. Στην ανατολική και δυτική πλευρά του δωματίου δεν υπάρχουν στοιχεία ύπαρξης τοίχων, ενώ υπήρχε λείανση του φυσικού βράχου.
Στο δυτικότερο άκρο του συγκροτήματος, κατ’αναλογίαν με την Κολυμβητική Δεξαμενή, υπάρχει «Λουτρό». Το δωμάτιο πλάτους περίπου 5μ. έχει λιθόστρωτο δάπεδο με κλίση προς τα ΒΔ όπου έχει διαπιστωθεί ύπαρξη πήλινου αγωγού απορροής εκτός των ορίων του δωματίου. Η ύπαρξη συστήματος αποστράγγισης, υποδεικνύει τη χρήση του ως Λουτρού.

Στο ανατολικό άκρο της δεύτερης στοάς, νοτίως της Κολυμβητικής Δεξαμενής, δημιουργείται δωμάτιο που έχει χαρακτηριστεί από τον ανασκαφέα ως «Επιστάσιον» με διαστάσεις 8μ. (Α-Δ) και 5μ. (Β-Ν). Στα νότια διατηρεί φαρδύτατο μονολιθικό κατώφλι (σχεδόν 2μ μήκος;), σε προβολή προς το εσωτερικό. Στο άλλο άκρο της Στοάς, δυτικά, πιθανότατα διαμορφωνόταν ένα δωμάτιο άγνωστου πλάτους, καθώς οι μεταγενέστερες επεμβάσεις στο τμήμα αυτό είναι μεγάλες. Το δυτικό δωμάτιο διέθετε μονολιθικό κατώφλι με οπές για τους πασσάλους της θύρας που οδηγούσε προς το Κτήριο VΙα, το οποίο κατά τον ανασκαφέα φιλοξενούσε τους βασιλόπαιδες.